Διατροφή και Ποιότητα Ζωής σε άτομα με Καρκίνο... γράφει ο Γιώργος Χαραλαμπίδης

Ο καρκίνος , ως γνωστών , αποτελεί αναμφίβολα , μια από τις 3 μεγαλύτερες αιτίες θανάτου στις σύγχρονες κοινωνίες ανά τον κόσμο ,μαζί με ...

Ο καρκίνος , ως γνωστών , αποτελεί αναμφίβολα , μια από τις 3 μεγαλύτερες αιτίες θανάτου στις σύγχρονες κοινωνίες ανά τον κόσμο ,μαζί με τα ατυχήματα , και τα καρδιαγγειακά επεισόδια . Αποτελεί μια πάθηση που σχετίζεται με την δραματική αύξηση των καρκινικών κυττάρων , τέτοια ώστε να καθίσταται αδύνατο , το ανοσοποιητικό σύστημα του πάσχοντος , να τα καταπολεμήσει .

Το κομμάτι , που θα δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση , στην έρευνα αυτή , είναι η διατροφή στα άτομα με καρκίνο. Η πιο θεμελιώδης παράμετρος , στην πρόβλεψη του προσδόκιμου ζωής και της μετέπειτα ποιότητας ζωής κάθε ασθενούς , είναι η δυσθρεψία . Η δυσθρεψία είναι η συνέπεια της εγκατάστασης κάποιας νεοπλασίας σε κάποιον ιστό , και πρακτικά χωρίζεται σε 2 επιμέρους μοντέλα . Την ανορεξία και την καχεξία . 

Η ανορεξία (anorexia στην διεθνή βιβλιογραφία) αφορά το χάσιμο της όρεξης του ασθενούς , ή το χάσιμο της αίσθησης της πείνας , και είναι μια κατάσταση , που μπορεί να εμφανιστεί και στα πρώιμα στάδια της ασθένειας , η και αργότερα , όταν ο όγκος μεγαλώσει και εξαπλωθεί . Σε ορισμένες περιπτώσεις δε , συμβαίνει ,το άτομο να αποκτά την ανορεξία και για ψυχολογικούς λόγους , αμέσως μετά την ανακοίνωση από τον θεράποντα της δημιουργίας κάποιας νεοπλασίας .

Η καχεξία ( cachexia στην διεθνή βιβλιογραφία) , αποτελεί ένα σύνδρομο , το οποίο επίσης χαρακτηρίζει την ύπαρξη καρκίνου , και συνοδεύεται από απώλεια βάρους ,απώλεια μυϊκού ιστού και λίπους , και παρουσιάζεται συνήθως σε ασθενείς με όγκους στους πνεύμονες , στο ήπαρ , στους νεφρούς , και στον κατώτερο γαστρεντερικό σωλήνα , που συνήθως , είναι και οι πιο επιθετικοί.

Μελετώντας , την υπάρχουσα βιβλιογραφία , των τελευταίων 24 ετών , και θέτοντας την θρεπτική κατάσταση του ασθενούς , σαν μια από τις ζητούμενες μεταβλητές , παρατηρούμε , ότι από τις 26 δημοσιευμένες επί του θέματος μελέτες :

6 από αυτές διερευνούν περιστατικά καρκίνου στον εγκέφαλο , και στον φάρυγγα .

8 από αυτές , καρκίνους στο γαστρεντερικό σύστημα ,

1 από αυτές στον πνεύμονα

1 στα γυναικολογικά

10 από αυτές , σε νεοπλασίες άλλων ιστών .

Από όλες τις παραπάνω προαναφερθείσες μελέτες στους ιστούς λοιπόν , οι - 24 καταλήγουν ότι καλύτερη διατροφική και θρεπτική κατάσταση , σχετίζεται με πολύ καλύτερο επίπεδο ζωής, -1 κατέληξε , ότι δεν υπήρχε καμία επίδραση μεταξύ θρεπτικής κατάστασης , και επιπέδου ποιότητας ζωής , και -1 κατέληξε , ότι μια καλή διατροφική  και θρεπτική κατάσταση , σχετίζεται με  πολύ καλύτερο επίπεδο ζωής μόνο σε  ασθενείς με πολύ αυξημένη επίδραση  της νεοπλασίας και μετά από  εγκατάσταση του μοντέλου ανορεξίας ή καχεξίας.

Διορθώνοντας την κακή θρέψη του καρκινικού ασθενούς , όπως ισχυρίζεται και επίσημα πλέον, η Αμερικανική Κοινότητα Εντερικής και Παρεντερικής Διατροφής (A.S.P.E.N.) . θέτοντας μερικές πολύ συγκεκριμένες οδηγίες για τους ογκολογικούς ασθενείς (διατροφική παρακολούθηση , διατροφική καταγραφή και την κατάλληλη αγωγή) , παρουσιάζει η δυνατότητα , να έχουμε φανταστικά αποτελέσματα , στην βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών αυτών. Η ποιότητα ζωής σε έναν ογκολογικό ασθενή , είναι έτσι κι αλλιώς μια πολύ δύσκολη στο να προσδιοριστεί έννοια . Η επιστημονική θέση , ισχυρίζεται ,ότι κάθε άνθρωπος , χει κάποιον αριθμό ,”εν δυνάμει εξελίξιμων ” καρκινικών κυττάρων στο σώμα του , τα οποία εφ' όσον δεν έχουν πολλαπλασιαστεί σε δισεκατομμύρια , δεν είναι ανιχνεύσιμα , και δεν έχουν οδηγήσει σε έκδηλη ιστική η οργανική νεοπλασία . Ως γνωστόν , και όπως προκύπτει και από τα παραπάνω , σε ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα , τα καρκινικά κύτταρα ,καταστρέφονται με ραγδαίο ρυθμό , και έτσι αποτρέπεται ο πολλαπλασιασμός τους , και ο σχηματισμός όγκων . 

Εάν η αδυναμία του ανοσοποιητικού να καταπολεμήσει τα καρκινικά κύτταρα , οδηγήσει σε σχηματισμό όγκων . Τότε ξεκινούν να παρουσιάζονται διατροφικές ελλείψεις , γι αυτό και στις πιο πολλές των περιπτώσεων , κρίνεται απαραίτητη , η χρήση και χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής , αλλά και αλλαγής της ημερήσιας διατροφής του ασθενούς , προς ενίσχυση της δράσης του ανοσοποιητικού συστήματος . Η διαφοροποιημένη και συμπληρωματική διατροφική αγωγή ενός ογκολογικού ασθενούς , αποτελεί την δευτερογενή γραμμή άμυνας καταπολέμησης του καρκίνου . 

Η πρωτογενής θεραπεία , αποτελείται , από 3 δυναμικές μεθόδους . 

1.Ακτινοθεραπεία 
2. Χημειοθεραπεία 
3.Χειρουργική παρέμβαση . 

 Δυστυχώς όμως , και οι 3 παραπάνω μέθοδοι , έχουν σοβαρά μειονεκτήματα και παρενέργειες . 

1. Η ακτινοβολία , ενώ καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα , στις πιο πολλές περιπτώσεις , καυτηριάζει , σημαδεύει και καταστρέφει και υγιή κύτταρα , ιστούς , και όργανα . 
2. Η χημειοθεραπεία , αφορά στην καταπολέμηση των ραγδαίως αναπτυσσόμενων καρκινικών κυττάρων , αλλά αυτόματα , οδηγεί και σε καταστροφή των αναπτυσσόμενων υγιών κυττάρων στον μυελό των οστών και την γαστρεντερική οδό . 
3. Στην χειρουργική παρέμβαση , υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο εξάπλωσης του καρκίνου , και σε άλλες υγιείς περιοχές . Επιπρόσθετα , ένα ήδη κατασταλαγμένο από παρατεταμένη χρήση χημειοθεραπείας και ακτινοβολίας ανοσοποιητικό σύστημα , αφήνει πολύ πιθανό το ενδεχόμενο , ένα άτομο , να υποκύψει σε διάφορα είδη μολύνσεων . 

 Με τα νεότερα επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα , ένας αποτελεσματικός τρόπος καταπολέμησης των καρκινωμάτων , είναι η εξασθένηση του καρκινικών κυττάρων , και ένας πολύ καλός τρόπος , για να γίνει αυτό , είναι το να μην τους παρέχεται η απαιτούμενη τροφή , που θα οδηγήσει στον πολλαπλασιασμό τους. Ακόμα και πριν την έναρξη της όποιας θεραπείας , ο καρκίνος , είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσει σοβαρότατες μεταβολές , που επηρεάζουν καθολικά τις ανάγκες του ατόμου σε θρεπτικά συστατικά . 

Η βοήθεια που μπορεί να παρέχει λοιπόν , η διατροφή στην έκβαση της καρκινικής θεραπείας , αφορά στην έγκαιρη διαιτητική παρέμβαση , τέτοια που δεν θα επιτρέψει να καταλήξει ο οργανισμός του πάσχοντος σε μοντέλο καχεξίας , και στην κατ επέκταση σημαντικότατη απώλεια βάρους , που αυτό επιφέρει . Ζητούμενο πάντα αποτελεί η διατήρηση της ενεργειακής ισορροπίας , και η αποφυγή απώλειας βάρους , και ειδικά για καρκινοπαθείς που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο απώλειας βάρους σε σχέση με άλλους , όπως οι υποσιτισμένοι , και οι όσοι δέχονται θεραπεία στον γαστρεντερικό σωλήνα. Στον αντίποδα φυσικά υπάρχει και το σενάριο των υπέρβαρων , ή παχύσαρκων ασθενών , στους οποίους , η περαιτέρω αύξηση βάρους , θα οδηγήσει , και θα προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές στην έκβαση της θεραπείας . 

Για τους προαναφερθέντες λόγους λοιπόν , η έναρξη της διατροφικής αξιολόγησης ,και της διατροφικής παρέμβασης από τον ειδικό (οικολόγο , διαιτολόγο και συναφείς ειδικότητες) , πρέπει να καθοριστεί από την ακριβή στιγμή της θεραπείας και να επικεντρωθεί , τόσο στην παρούσα κατάσταση , όσο και στις πιθανές επερχόμενες δυσάρεστες παρενέργειες , γι αυτό και σε όλες τις περιπτώσεις νεοπλασίας , στην εξέλιξη , εξάπλωση ,και καταπολέμηση τους , παίζει σημαντικότατο ρόλο η ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς . Προσπαθώντας να θέσουμε πραγματικά τους στόχους της διαιτητικής κάλυψης ογκολογικού ασθενούς , θα δώσουμε βάση στα εξής 

1.Ανατροπή των όποιων ελλείψεων σε θρεπτικά συστατικά. 
2. Διατήρηση σταθερής ή ισχνής μάζας σώματος .
3. Μείωση στο ελάχιστο , των σχετιζόμενων με την διατροφή παρενεργειών όπως π.χ. Μειωμένη όρεξη , , ναυτία , δυσγευσίες. Προς μεγάλη αντίθεση με τις διατροφικές συστάσεις που διέπουν το σύνολο του ευρύτερου πληθυσμού , για σωστή και ισορροπημένη διατροφή , οι διατροφικές υποδείξεις των πασχόντων από καρκίνο , και στην αρχή ,αλλά και κατά την διάρκεια μιας θεραπείας , μεγιστοποιούνται κι επικεντρώνονται στην πρόσληψη θερμίδων πλούσιων σε πρωτεΐνη , κρέας , αυγά , γαλακτοκομικά , και τυροκομικά ενώ σε μια γενική γραμμή από τον Π.Ο.Υ. (W.H.O.) συνίσταται η αποφυγή τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες , και ειδικότερα σε ασθενείς που ακτινοβολούνται στην περιοχή της κοιλιάς , γιατί είναι πολύ πιθανό , να προκληθούν γαστρεντερικές ανωμαλίες και διαρροϊκές κενώσεις. 

Συμπερασματικά θα αναφέρουμε οτι η εκάστοτε συνιστώμενη διατροφική υποστήριξη οφείλει να είναι απολύτως εξατομικευμένη , καλύπτοντας τις ανάγκες κάθε ασθενούς χωριστά και πρέπει να στοχεύει στην πρόληψη της εμφάνισης όλων των παραπάνω επιπλοκών εξασφαλίζοντας ένα καλό επίπεδο θρέψης . Τα δυσάρεστα νέα , είναι πως στην καθημερινή κλινική πρακτική , βάσει στατιστικών στοιχείων που αφορούν την χώρα μας , η κακή θρέψη ογκολογικών ασθενών , δεν αντιμετωπίζεται σε ικανοποιητικό βαθμό.

 Αντίθετα , πιστεύουμε οτι η πρόληψη στην εμφάνιση του καρκίνου είναι ακρογωνιαίος λίθος . Σημαντικότατος παράγοντας πρόληψης είναι η σωστή διατροφή . Τέτοιες σωστές και ιδανικές διατροφικές συνήθειες , πρέπει να αποκτήσει όλος ο ελληνικός πληθυσμός , μιας και η μεσογειακή διατροφή , αποτελεί μια πολύ καλή ασπίδα στον καρκίνο.

 Γιώργος Χ. Χαραλαμπίδης

 Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος (Ε.Α.Ν.Π. Μεταξά , Μαιευτική κλινική ΡΕΑ) 

 Μέλος Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων Διατροφολόγων. 

 Εξωτερικός Συνεργάτης MedNutrition. Μ.Sc. Physical Education & Sports Science ,Leeds University , U.K.